Our Article

สถาบันการเงินออมทรัพย์เพื่อการผลิต ต.ดงขี้เหล็ก
(Dongkheelek Community Finance
for Community’s Productivity)

year 2022

เมื่อเราพูดถึงสถาบันการเงินชุมชนรายย่อย (Community Finance) หลายคนอาจสงสัยว่าระบบเหล่านี้มันทำงานได้อย่างไร และเมื่อเกิดขึ้นจากกลุ่มเล็ก ๆ ที่ประชาชนที่มีความสนใจเริ่มต้นกันเองนั้น มันมีกลไกอย่างไรและทำหน้าที่เข้าไปปลดล้อคเรื่องราวเฉพาะบริบทนั้นในเรื่องอะไรได้บ้าง

ในบทความนี้ เราอยากนำเสนอเรื่องราวของสถาบันการเงินออมทรัพย์เพื่อการผลิต ต.ดงขี้เหล็ก จ.ปราจีนบุรี ที่มีการเริ่มต้นทำสถาบันการเงินระดับชุมชนในรูปแบบของกลุ่มออมทรัพย์ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2524 ด้วยเนื่องมาจากเรื่องของความพยายามในการแก้ปัญหาเรื่องหนี้สิน ความยากจน และการเข้าไม่ถึงแหล่งทุนในการผลิตต่าง ๆ ของผู้คนที่ต้องการจะมีอาชีพที่มั่นคงไม่ว่าจะเป็นเกษตรกร ช่างซ่อมต่าง ๆ ร้านค้าของชำ ฯลฯ ประกอบกับเรื่องความห่างไกลของหมู่บ้านที่มีรถโดยสารวิ่งวันละ 1 เที่ยวจากตัวเมืองที่ทำให้เป็นอุปสรรคของสมาชิกในหมู่บ้านในการไปธนาคารเพื่อฝากเงินหรือเข้าถึงแหล่งทุนในยุคกว่า 40 ปีที่แล้ว . จึงเกิดเป็นจุดเริ่มต้น ของการเริ่มต้นกลุ่มออมทรัพย์ขนาดเล็ก ๆ ของชุมชน โดยแรกเริ่มนั้น เริ่มต้นด้วยการมีสมาชิกจำนวน 48 คน ด้วยเงินออมในครั้งแรกเป็นเงินจำนวน 1,150 บาท

ระบบการฝากเงินของสถาบันการเงินออมทรัพย์เพื่อการผลิต ต.ดงขี้เหล็กนั้นเป็นอย่างไร ?

การฝากเงินกับกลุ่มออมทรัพย์ที่นี่นั้น แบ่งได้เป็น 4 รูปแบบ ดังนี้

รูปแบบที่ 1 – การฝากสัจจะ คือ การฝากประจำทุกเดือน เดือนละ 100 – 2,000 บาท ดอกเบี้ยร้อยละ 6 บาทต่อปี โดยการส่งเงินออมแต่ละครั้งนั้น จะต้องเท่ากันทุกครั้ง เป็นเวลา 1 ปี โดยที่สามารถปรับเปลี่ยนยอดได้เมื่อพ้นระยะ 1 ปีแล้ว การฝากในรูปแบบนี้ เป็นรูปแบบที่สำคัญมาก เนื่องจากจะเป็นตัวช่วยฝึกฝนผู้ฝากเงินออมให้มีการออมอย่างสม่ำเสมอและเชื่อมโยงกับการได้รับสวัสดิการเมื่อผู้ฝากสามารถทำตามระเบียบได้

รูปแบบที่ 2 – หุ้นพิเศษ คือ การฝากเดือนละเท่าไหร่ก็ได้ไม่จำกัด หรือ ไม่จำเป็นต้องฝาก ในกรอบยอด 100 – 5,000 บาทต่อเดือน โดยระยะเวลาดอกเบี้ยร้อยละ 4 บาทต่อปี โดยสามารถฝากหรือถอนได้ตลอด

รูปแบบที่ 3 - ฝากเผื่อเรียก คือ เงินออมที่สามารถนำมาฝากได้ทุกวันในจำนวนเท่าไหร่ก็ได้ในกรอบยอด 100 - 100,000 บาท ดอกเบี้ยเหมือนธนาคารทั่วไป

รูปแบบที่ 4 - ฝากประจำ 6 เดือน ในกรอบยอดเงินการฝาก 5,000 – 50,000 บาท หรือ ฝากประจำ 12 เดือน ในกรอบยอดเงิน 10,000 – 100,000 บาท

โดยการที่สมาชิกจะสามารถยื่นกู้ได้นั้น จะต้องมีการออมเงินในรูปแบบที่ 1 คือการฝากสัจจะก่อน และการทดลองเป็นสมาชิกกลุ่มออมทรัพย์เป็นเวลา 6 เดือน เพื่อฝึกตนเองและทดลองว่าสามารถทำตามระเบียบของกลุ่มได้หรือไม่ ก่อนจะมีสิทธิ์ยื่นขอกู้ โดยในกระบวนการกู้นั้น จะต้องมีการยื่นคำร้องขอกู้เพื่อลงรายละเอียดว่าการกู้เงินนั้นจะเอาไปทำอะไร อย่างไรบ้าง โดยเมื่อมีการกู้เงินจากกลุ่มได้แล้วจะมีคณะกรรมการคอยตามไปดูความเป็นไปและดูแลในกรณีที่เกิดปัญหาขึ้น

การออม สู่ การมีสวัสดิการ ถือเป็นอีกเครื่องมือหนึ่งในการพัฒนาและดูแลชีวิตของคนในกลุ่มและชุมชน

การมีสวัสดิการ ถือเป็นอีกกลไกหนึ่ง ที่เป็นตัวยึดโยงสมาชิกให้มีความสม่ำเสมอในการออมเงินทุก ๆ เดือน โดยระบบสวัสดิการของที่นี่นั้น เน้นการกลับมาสนับสนุนผู้คนในเรื่องพื้นฐานของชีวิตเพื่อให้เกิดความให้มั่นคงและการต่อยอด ตั้งแต่เด็กจนถึงผู้ใหญ่ ดังนี้
1. กรณีที่สมาชิก ฝากเงินเดือนละ 100 บาท ต่อเนื่องเป็นเวลา 12 เดือนต่อกันโดยไม่ขาดการส่ง จะมีสิทธิ์รับสวัสดิการจากกลุ่มได้ กรณีเจ็บป่วยจะได้สวัสดิการนอนโรงพยาบาล คืนละ 200 บาท ไม่เกิน 10 คืน/ปี และกรณีเด็กแรกเกิดที่เป็นลูกของสมาชิกของกลุ่ม จะมีเงินเปิดบัญชีขวัญถุงให้บัญชีละ 500 บาท ถือว่าเป็นการเปิดพื้นที่ให้เป็นสมาชิกกลุ่มออมทรัพย์ตั้งแต่แรกเกิด

2. กรณีเด็กในชุมชน เมื่อฝากเงินเดือนละ 100 บาท ต่อเนื่องเป็นเวลา 12 เดือน ก็จะมีสิทธิ์ได้รับทุนการศึกษาทุนละ 300 บาท

3. กรณีสมาชิกในกลุ่มเสียชีวิตจะมีค่าดูแลศพเป็นเงิน 15,000 บาท

4. กรณีฝากไม่ถึง 100 บาทต่อเดือนก็ยังสามารถทำได้แต่จะไม่ได้สามารถเข้าถึงสวัสดิการได้

ประสบการณ์บางส่วนจากสมาชิก

1. เจ๊สง สถาพร ชัยพร สมาชิกกลุ่มออมทรัพย์ อาชีพทำสวนไม้ดอกไม้ประดับ เล่าว่า การทำสวนต้นโมกข์ก็ต้องซื้อปุ๋ยขี้ไก่ ตัดแต่งประมาณ 3 ครั้งต่อ 1 ปี เวลาขาดเหลืออะไรก็สามารถกู้เงินกับกลุ่มออมทรัพย์เอามาลงทุนได้ โดยปัจจุบัน ส่งดอกเบี้ยกับส่งเงินต้นเป็นยอดเงินประมาณ เดือนละ 3,000 – 4,000 บาท

2. พี่ประสิทธิ์ ลับแล กู้เงินจากกลุ่มออมทรัพย์มา 250,000 บาท ในการเอาไปซื้อที่ดินมาเป็นแหล่งทำกิน โดยจากประสบการณ์นั้นมองเห็น ว่าการได้มีโอกาสเอาเงินจากกลุ่มออมทรัพย์ที่ตนเป็นสมาชิกมาลงทุน ช่วยให้ไม่ต้องไปกู้เงินนอกระบบ ถือเป็นแหล่งทุนหมุนเวียนในหมู่บ้านที่เป็นเหมือนสมาชิกช่วยสมาชิก เวลากู้จากกลุ่มก็กู้ไม่ยากเพราะกรรมการกลุ่มก็มองเห็นตลอดว่าสมาชิกคนนั้น ๆ ทำอะไร ทำจริงหรือไม่ การตรวจสอบสามารถทำได้ง่าย

3. พี่สุรินทร์ จันทรชัย เล่าถึงว่ากลุ่มออมทรัพย์ทำให้หมู่บ้านดีขึ้นเยอะ เพราะสามารถมีทุนไปหมุนเวียนทำกิจกรรมต่าง ๆ จากกลุ่มออมทรัพย์ได้ โดยตอนที่ภรรยาป่วยมีการเบิกเงินบ่อยครั้งประมาณ 2-3 ครั้งต่อเดือน โดยจะได้สำหรับการพักรักษาที่โรงพยาบาลคืนละ 200 บาท โดยมองว่าการรักษาสัจจะที่สม่ำส่งเสมอทุกเดือนทำให้ยังคงสามารถเข้าถึงสวัสดิการได้

การจัดสรรผลกำไร

เงินที่หมุนเข้ามาในระบบนั้น จะมีการจัดสรรผลกำไรไปใช้ในแบบต่าง ๆ เช่น การปันผล การทำทุนการศึกษา การนำไปสนับสนุนสวัสดิการ สาธารณะประโยชน์ ฯลฯ ตลอดจนการนำไปช่วยเหลือผู้อื่นในกิจกรรมต่าง ๆ

ตัวอย่างสำคัญหนึ่ง คือ การที่กลุ่มออมทรัพย์นำเงินไปซื้อหนี้นอกระบบให้กับสมาชิกที่มีการเอาหลักทรัพย์ไปจำนอง โดยปรับระบบให้กลับมาผ่อนที่กลุ่มออมทรัพย์นี้ที่ตนเป็นสมาชิก ในกรณีนี้ คือ การเสียดอกเบี้ยน้อยลงและมีระบบการผ่อนชำระที่เป็นระบบและมีกรรมการดูแล

กองทุนที่เกิดขึ้นจากระบบออมทรัพย์นี้มีการมุ่งเน้นไปที่การดูแลคุณภาพชีวิตของสมาชิกอย่างรอบด้านทั้งในระดับบุคคลและระดับชุมชน โดยมีรูปแบบของกองทุน ดังนี้

1. กองทุนสวัสดิการ
2. กองทุนสิ่งแวดล้อม
3. กองทุนบริหารจัดการน้ำ
4. กองทุนประปาหมูบ้าน
5. กองทุนออมทรัพย์ 14 หมู่บ้าน
6. กองทุนหมู่บ้าน
7. กองทุนศาสนา ประเพณี
8. กองทุนที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย
9. กองทุนหมุนเวียนประชารัฐ
10. กองทุนพัฒนาศักยภาพผู้นำ
11. กองทุนสมุนไพรเกษตรอินทรีย์

เมื่อเวลาผ่านไป การเติบโตของกลุ่มออมทรัพย์ที่นี่กลายเป็นเสาหลักของการฝากเงินของหลายคนในพื้นที่ จึงเกิดเป็นแนวคิดของการขยายกลไกของการออมทรัพย์ออกเป็น 14 กลุ่มในพื้นที่ 14 หมู่บ้าน เพื่อสร้างให้เกิดความเข้มแข็งแบบกระจายอำนาจแต่เชื่อมโยงกันในเรื่องของการจัดตั้งและการดูแลตรวจสอบ

ในปัจจุบัน สถาบันการเงินแห่งนี้เติบโตขึ้นมาก โดยข้อมูลจากปี 2565 ระบุว่ามีสมาชิกทั้งหมด 9,500 คน และมีเงินออมทั้งสิ้น 600 ล้านบาทหมุนเวียนในระบบ ถือเป็นการเติบโตครั้งยิ่งใหญ่ของสมาชิกทั้ง 14 หมู่บ้านใน ต.ดงขี้เหล็กและทำให้เราสามารถได้เห็นถึงศักยภาพในการแลคุณภาพชีวิตของตนเองและเพื่อนพ้องในชุมชนในรูปแบบที่เราสามารถเลือกกันเองได้

ขอขอบคุณ

ที่มาของเรื่องราวจากสารคดีชิ้นนี้ : สถาบันการเงินชุมชน ต.ดงขี้เหล็ก - YouTube
และพี่ ๆ ในสารคดีนี้ทุกท่าน

จัดทำสารคดี โดย

คุณพิสุทธิ์ ศรีหมอก และ คุณจักรพันธ์ กังวาฬ
คุณชวณัฏฐ์ ล้วนเส้ง และ Asian Coalition for Housing Rights ผู้สนับสนุนทุนในการทำสารคดีนี้

สถาบันการเงินออมทรัพย์เพื่อการผลิต ต.ดงขี้เหล็ก (Dongkheelek Community Finance for Community’s Productivity)

Our Article

year 2022

ขอขอบคุณ

ที่มาของเรื่องราวจากสารคดีชิ้นนี้ : สถาบันการเงินชุมชน ต.ดงขี้เหล็ก - YouTube
และพี่ ๆ ในสารคดีนี้ทุกท่าน

จัดทำสารคดี โดย

YouTube Link

https://www.youtube.com/watch?v=ft_xOCyISuE&t=655s

#CommunityMicroFinance #UrbanFutures #CommunityPlanning #Communitydriven
#BaanManKong #CommunityWelfareFund
#CommunityFund

ใส่ความเห็น ยกเลิกการตอบ

Urban Futures & Policy Lab, FACULTY OF ARCHITECTURE AND PLANNING

“CITIES HAVE THE CAPABILITY OF PROVIDING SOMETHING FOR EVERYBODY, ONLY BECAUSE, AND ONLY WHEN, THEY ARE CREATED BY EVERYBODY."

JANE JACOBS

Our Article

year 2022

ขอขอบคุณ

ที่มาของเรื่องราวจากสารคดีชิ้นนี้ : สถาบันการเงินชุมชน ต.ดงขี้เหล็ก - YouTube และพี่ ๆ ในสารคดีนี้ทุกท่าน

จัดทำสารคดี โดย

YouTube Link

https://www.youtube.com/watch?v=ft_xOCyISuE&t=655s

#CommunityMicroFinance #UrbanFutures #CommunityPlanning #Communitydriven #BaanManKong #CommunityWelfareFund #CommunityFund

ใส่ความเห็น ยกเลิกการตอบ

ที่มาของเรื่องราวจากสารคดีชิ้นนี้ : สถาบันการเงินชุมชน ต.ดงขี้เหล็ก - YouTube
และพี่ ๆ ในสารคดีนี้ทุกท่าน

#CommunityMicroFinance #UrbanFutures #CommunityPlanning #Communitydriven
#BaanManKong #CommunityWelfareFund
#CommunityFund